OrganisatieKompas Samen optrekken vanzelfsprekender

5 B’s Samen optrekken

Een van de kennisproducten van het Project Samen optrekken is het overzicht 5 B’s van Samen optrekken. Dit overzicht laat zien aan welke touwtjes te trekken om Samen optrekken in de intramurale ouderenzorg vanzelfsprekender te maken. De 5B’s zijn essentiële elementen in het OrganisatieKompas SOV. De oplettende lezer zal in het overzicht met de 5 B’s zeker de relatie met Vilans-modellen herkennen. In de samenwerkingsladder wordt stapsgewijze het opbouwen van een vertrouwens- en samenwerkingsrelatie met naasten (COUP-model) geconcretiseerd. De elementen van het SOFA-model (de 4 rollen van de mantelzorger en hoe daar aandacht aan te besteden) maken een belangrijk onderdeel uit van de Relatiedriehoek en zijn ook verwerkt in de Ladder. Ook de 6 tips voor het goede relatiegesprek met naasten (ook een kennisproduct van het project Samen optrekken) zijn gericht op de start van een betekenisvolle relatie.

NB: een reeds eerder ontwikkeld gespreksformat in het kader van de Mantelzorg Energie Check (zie ook bij product versterken zelfredzaamheid) is trouwens ook ook prima te gebruiken voor een gesprek over mogelijke ondersteuningsbehoeften van naasten.

OrganisatieKompas SOV

Het OrganisatieKompas Samen optrekken vanzelfsprekender (in het vervolgd aangeduid met Kompas SOV) biedt een programmatische veranderaanpak. Met verschillende zorgorganisaties ben ik het gesprek aangegaan en heb op basis van mijn bevindingen een analyse gemaakt van waarom dat samen optrekken vaak zo moeizaam en langzaam gaat. Inspiratie heb ik verder gevonden bij de programma-aanpak Samen doen van ZGEM (zie hieronder bij Nulmetingen) en het gedachtegoed over programmamanagement van Bjorn Prevaas en Niels van Loon. In mijn Kompas SOV geef ik 6 samenhangende richtingen aan, waarmee samen optrekken vanzelfsprekender gemaakt kan worden. Dit zijn: 1. Ambitie SOV, 2. Relatiestrategie (met de B’s van de Basis – de Relatiedriehoek – en Bezieling), 3. Gewenste effecten, 4. Veranderopgaven (met de B van Bedrijf), 5. Organiseren Beweging en 6. Gaan Doen!! (met de B’s van Bedoeling en Beweging). Momenteel ben ik voor een zorgorganisatie bezig dit Kompas SOV en de 6 richtingen nader uit te werken en in te vullen. Wellicht dat ik het OrganisatieKompas SOV nog uit ga breiden met een LokatieKompas SOV. Wat moet er specifiek op locatieniveau verder nog worden aangepakt? Uitdaging!

Wat is hier nou zo bijzonder aan?

Er is al veel kennis beschikbaar over hoe samen op te trekken met naasten (zie zoals gezegd bij Vilans, Waardigheid & Trots, Zorg voor Beter en andere kenniscentra) en over implementatie van sociale vernieuwingen (zie bij Movisie, ZonMw, Sociaal werk Nederland etc.). Dus waarom nou weer zo nodig iets nieuws bedenken?? En dat is dus een heel goede vraag!! Hieronder een korte opsomming van zaken die het Kompas SOV als veranderaanpak typeert en die het, juist door de verbinding van deze elementen, naar mijn bescheiden mening van toegevoegde waarde maakt:

1. Programmatische aanpak. Het Kompas SOV laat zien hoe een complexe opgave als Samen optrekken vanzelfsprekender op programmatische wijze stapsgewijs en integraal kan worden aangepakt. Het is beschouwen als een raamwerk, de randen van de puzzel, een kapstok of de knoppen waaraan gedraaid moet worden. Noem het hoe je wil!
2. Concrete doelen en gerichte acties. Belangrijk onderdeel is het concretiseren van de ambitie, waarna inspanningen en resultaten gekoppeld worden aan concrete doelen, vermogens en baten. Daarmee geven we woorden en inhoud aan het abstracte begrip samen optrekken. En we vergroten daarmee de kans op het behalen/benaderen van de gewenste effecten.
3. Betekenisvolle relaties als veranderstrategie. Het Kompas SOV heeft als veranderstrategie het werken aan betekenisvolle relaties. De Relatiedriehoek is de bezielende kern van samen optrekken vanzelfsprekender. Waar in een organisatie bewust gewerkt wordt aan verbondenheid, betrokkenheid en loyaliteit, wordt de weg vrijgemaakt naar meer en betere samenwerking. En daar profiteren alle betrokkenen van.
4. Toekomstperspectief en realisatie. Het Kompas SOV nodigt van harte uit om op basis van relevante en concrete kijkpunten (gebaseerd op o.a. de 5 B’s, zie hierboven) te bepalen waar de organisatie heen wil. Op basis van dit toekomstperspectief wordt m.b.v. een aantal Quick scans inzichtelijk waar organisatie en medewerkers staan. Per onderdeel aansluiten bij waar men nu is: dat inspireert en motiveert om verder te komen.
5. Iedereen in de organisatie eigenaar. De richting Veranderopgaven in het Kompas SOV nodigt elke geleding in de organisatie uit om bij te dragen aan de vernieuwing: bestuur, management en beleid, (team)leidinggevenden, medewerkers zorg, welzijn en facilitair, behandelaren, bewoners/ cliëntenraad en naasten zelf. Dit draagt eraan bij dat Samen optrekken van iedereen wordt, i.p.v. een opdracht voor een enkele werk- of stuurgroep. Iedereen moet aan de bak en heeft iets te doen!
6. Ga op elkaars schouders staan! In het Kompas SOV gebruiken we (steeds meer) goede voorbeelden en hulpmiddelen van anderen, zoals kennis- en zorgorganisaties. Op elkaars schouders gaan staan en niet opnieuw het wiel uitvinden! Onze blik is ‘naar buiten gericht’ en dat houdt het Kompas nieuwsgierig en scherp.

Welke Quick Scans zijn al beschikbaar?

Momenteel is de nulmeting voor de bouwsteen Gebruikers de Beweging bij Medewerkers al beschikbaar. Die hebben we in een eerste versie op 1 juli 2024 gepresenteerd bij het congres van Waardigheid & Trots in Den Haag. Ook tijdens onze sessie op het symposium Zorgprofessional van de Toekomst op 8 oktober 2024 is deze quickscan door deelnemers besproken. Hier wordt zeer positief op gereageerd! Hier de laatste versie Beweging bij Medewerkers van november 2024.

Naast medewerkers zijn de naasten ook een belangrijke gebruikersgroep. Hierbij deel ik met jullie de 1e aanzet voor een dergelijk nulmeting voor de Beweging bij Naasten. Waar staan zij in het traject van weten naar doen? Nemen we hen voldoende mee of is het voor hen en zonder hen? De stellingen in deze aanzet zijn gebaseerd op het gedachtegoed van betekenisvolle relaties in het zogenaamde waardenraamwerk zoals ontwikkeld bij het Project Samen optrekken. Bij deze aan jou als geïnteresseerde lezer de oproep om deze nulmetingen op je eigen werkplek uit te proberen. Ervaringen hoor ik heel graag via de Contact-button! Zo gaan we op elkaars schouders staan en ontwikkelen we samen optrekken met elkaar verder. Zo heeft Zorggroep Elde Maasduinen (ZGEM) onze nulmetingen heel mooi doorvertaald in deze Samen doen peiling. Daarin hebben ze ook vragen voor vrijwilligers meegenomen. Op de site van ZGEM staat trouwens ook een mooie e-learning voor medewerkers in de ouderenzorg!

De prototypen van de andere nulmetingen, die van de Vernieuwing en het Bedrijf, worden momenteel door een aantal locaties in den lande bestudeerd op bruikbaarheid en meerwaarde. Zodra hier meer over bekend is, laat ik je dat zeker weten!

Participatief actieonderzoek

Dit is de werkwijze die we bij het Project Samen optrekken hebben gebruikt en die bij het Vernieuwingstraject van het Kompas ook gebruikt gaat worden. Participatief Actieonderzoek (PAO) is een praktijkgerichte onderzoeksbenadering die de deelnemers in staat stelt met elkaar complexe vraagstukken in hun dagelijkse werk op te lossen. Uitvoeren van PAO is het faciliteren van betrokkenen in: 1. het bewust worden van het (ontstaan van) onwenselijke situaties, 2. het verkennen hoe zij die situaties kunnen verbeteren en 3. het uitvoeren en borgen van het actieplan, zodat positieve veranderingen duurzaam worden. Lees hier meer.