Project Samen optrekken (PSO) vanzelfsprekend

Projectinformatie

In een verpleeghuis veranderen bestaande relaties en komen er nieuwe bij. Stilstaan bij deze relaties is niet vanzelfsprekend, en het werken aan betekenisvolle relaties is dat dus ook niet. Het lectoraat Zorg om naasten van de Hogeschool Rotterdam van lector Erica Witkamp heeft daar vanaf december 2020 tot en met juni 2024 participatief actieonderzoek naar gedaan. Dit onderzoek, genaamd het Project Samen optrekken vanzelfsprekend (hierbij de link naar dit project op de website van de Hogeschool Rotterdam), is gehouden bij 6 locaties van de zorgorganisaties Laurens R’dam en Florence Den Haag. De centrale vraagstelling luidde: “Hoe kan samen optrekken van bewoners, naasten en medewerkers meer vanzelfsprekend worden in het zorg-, leef- en werkproces in de langdurige zorg?” Voor wie benieuwd is naar de hoofd- en deelvragen in combinatie met de 4 doelen van participatief actieonderzoek (PAO), kan dit A4-tje bekijken. Tijdens de 1e jaar van het project hebben we veel aandacht besteed aan het belang van samenwerking en hoe de samenwerking formele en informele zorg gaat schuiven bij verhuizing naar een verpleeghuis. Lees hierover een aantal zaken in het A4-tje Samen optrekken en de relatie-ringen.

Naasten betrekken Laurens

De directe aanleiding voor PSO was het project Naasten betrekken bij zorgorganisatie Laurens, dat in 2018/2019 ook door mij werd begeleid. PSO bouwde hier vanaf december 2020 vervolgens op voort. In juni 2022 verschijnt in het blad TVZ ons 1e artikel, Betekenisvolle relaties in de langdurige zorg. Hierin worden de 1e versies van de bouwstenen Relatiedriehoek en de Ladder van betrokkenheid, oftewel de Samenwerkingsladder, beschreven. Deze bouwstenen zijn in de loop van het project verder ontwikkeld en aangevuld met nog 3 andere bouwstenen.

RELATIEDRIEHOEK. Je zult zien dat deze driehoek – al in 2018 in de stijgers gezet bij Laurens – een aardige ontwikkeling heeft doorgemaakt, alleen al qua indeling en kleurstelling. Zo’n ontwikkeling is inherent aan voortschrijdend inzicht, zeker als de methode Participatief actieonderzoek (zie hieronder) gebruikt wordt. Wat ons bijzonder heeft geholpen, is het benoemen van de kern van de verschillende te onderscheiden relaties in de driehoek. Dat heeft ons weer gestimuleerd om verder in te zoomen op betekenisvolle relaties en hoe we dat tot dan toe nog wat abstracte begrip verder woorden kunnen geven.

Waardenraamwerk

In maart 2023 verschijnt ons 2e artikel in het blad Geron, getiteld: Samen optrekken in de relatiedriehoek. Daarin wordt o.a. de 3e Bouwsteen beschreven, de Kernwaarden van Betekenisvolle zorgrelaties, losjes gebaseerd op het Sense Framework van Nolan e.a. Gedurende ons project ervaren we steeds meer dat juist die betekenisvolle relaties (gevoel van vertrouwen, gezien en gehoord worden, ertoe doen etc.) de hefboom zijn voor het vanzelfsprekender maken van het samenwerken formele en informele zorg. Dit waardenraamwerk is wat ons betreft dan ook de kern van Samen optrekken en mede daarom geven we dit de B van Bezieling mee.

Participatief Actieonderzoek

Bij ons praktijkonderzoek hanteren we zoals reeds gezegd de methode Participatief Actieonderzoek (PAO). We hebben daarbij o.a. gebruik gemaakt van het inspirerende gedachtegoed van Madelon Eelderink. Zij definieert PAO als een systematische, iteratieve benadering van onderzoek waarin mensen gezamenlijk oplossingen bedenken en actieplannen ontwerpen voor gedeelde vraagstukken. Madelon onderscheidt in het proces van PAO diverse ontwikkelstadia en deze 7 stadia hebben we (in een beetje aangepaste vorm) gebruikt voor de verdere inrichting van ons PSO. We gebruikten PAO om stapsgewijs, samen met de medewerkers van de langdurige intramurale zorg, complexe vraagstukken m.b.t. dat samen optrekken aan te pakken. Voor de stappen 1 t/m 4 hebben we op basis van onze ervaringen een draaiboek met hulpmiddelen opgesteld. Meer lezen over PAO? Klik dan hier.

Van persoonsgerichte zorg naar relatie-optimalisatie

Gedurende de looptijd van het project binnen de kerngroep (Lector Erica, eerst Susan en later Lizette als onderzoeker en ik als projectleider) zijn veel gesprekken gevoerd over de ontwikkelde bouwstenen en de samenhang daartussen. Dat resulteerde dan vaak in opzetjes zoals deze, waarin we een poging deden om de relatiedriehoek, betekenisvolle relaties, de ladder van betrokkenheid en het begrip relatieoptimalisatie nader te duiden. Bij het inhuizingsproces hebben we het aspect relatie-optimalisatie geintroduceerd. Met een van de deelnemende locaties hebben we een processchets gemaakt hoe bij de veranderopgave Warm welkom de proces- en relatieoptimalisatie hand in hand zouden kunnen gaan. Die locatie heeft het idee van relatieoptimalisatie verder uitgewerkt: wie kan op welk moment in het proces bijdragen aan het opbouwen van een relatie met ook de naasten. Het zijn allemaal inzichten die ik meegenomen heb in de ontwikkeling van de Implementatie-methode Mouris, waarover straks meer.

Bouwstenen 5B’s Samen optrekken

We hebben betrokkenen enthousiast gemaakt voor het belang van werken aan betekenisvolle relaties, en in kaart gebracht hoe organisaties dit kunnen faciliteren. Locaties en medewerkers kwamen in beweging om concreet werk te maken van samen optrekken. Ze formuleerden zelf veranderopgaven en zijn daarmee aan de slag gegaan. Op basis van het constant en consequent reflecteren op de gang van zaken bij de deelnemende locaties ontwikkelden we van lieverlee het overzicht met de 5B’s Samen Optrekken Vanzelfsprekend: De Basis, de Bezieling, de Bedoeling, de Beweging en het Bedrijf. Dit zijn de werkzame bestanddelen, de touwtjes waaraan wat ons betreft getrokken moet worden om samen optrekken vanzelfsprekender te maken.

Animaties B’s

Wilco Kruijswijk (van het Ministerie van Geluk, Welbevinden en Plezier) heeft van deze 4 B’s geanimeerd: De Basis met de Relatiedriehoek, De Bezieling met het Waardenraamwerk, de Beweging met de Cirkel van Weten naar Doen en de Bedoeling met de Samenwerkingsladder. In ruim 1 minuut per animatie laat hij je zien waar het bij elke B om draait. Zeker de moeite waard om ze te bekijken, want dit zijn ook de centrale Bouwstenen van mijn Implementatie-Methode Mouris voor de Vernieuwing Samen optrekken. In deze methode worden de Bouwstenen

Praktijkwinst Samen optrekken